Җәлилчеләргә Казанның 1нче май мәйданында монумент
Җәлилчеләр (алман. Kurmaschew und 10 andere - Кормашев һәм бүтән 10ысы) - Икенче Бөтендөнья сугышывакытында Берлиндагы Плетцензее төрмәсендә һәлак булган Муса Җәлил һәм аның ун көрәштәше.
1944нче елның 25 нче августында җәлилчеләрне соңгы юлга – палач балтасы астына алып баралар. Конвоирларның котын алып, төрмә камераларында газап чигүче тоткыннарның күңелендә яшәүгә өмет уятып, үлем аша үлемсезлеккә илтүче 114 адымны (камерадан гильотинога кадәр шул чаклы адым) җырлап үткәннәр, башлары киселгәндә дә елмаеп үләләр!
Җәлилчеләр исемлеге
| Исеме | Үлем датасы | Үлем сәгате | Туган ягы |
|---|---|---|---|
| Гайнан Кормаш | 1944 нче ел, 25 нче август | 12 сәгать 06 минут | Актүбә, Казакъстан |
| Фоат Сәйфелмөлеков | 1944 нче ел, 25 нче август | 12 сәгать 09 минут | Ташкент, Үзбәкстан |
| Абдулла Алиш | 1944 нче ел, 25 нче август | 12 сәгать 12 минут | Көек, Татарстан |
| Фоат Булатов | 1944 нче ел, 25 нче август | 12 сәгать 15 минут | Мәләвез, Башкортстан |
| Муса Җәлил | 1944 нче ел, 25 нче август | 12 сәгать 18 минут | Мостафа, Ырымбур өлкәсе |
| Гариф Шабаев | 1944 нче ел, 25 нче август | 12 сәгать 21 минут | Иске Турай, Башкортстан |
| Әхмәт Симаев | 1944 нче ел, 25 нче август | 12 сәгать 24 минут | Усть-Рахмановка, Пенза өлкәсе |
| Абдулла Баттал | 1944 нче ел, 25 нче август | 12 сәгать 27 минут | Зур Тигәнәле, Татарстан |
| Зиннәт Хәсәнов | 1944 нче ел, 25 нче август | 12 сәгать 30 минут | Иске Кәшер, Татарстан |
| Әхәт Атнашев | 1944 нче ел, 25 нче август | 12 сәгать 33 минут | Петропавловск, Казакъстан |
| Сәлим Бохаров | 1944 нче ел, 25 нче август | 12 сәгать 36 минут | Миякә, Башкортстан |